เวลาผ่านไป เราได้อะไรจาก Inception บ้าง

18 กรกฎาคม ของห้าปีที่แล้ว หนัง Inception ของผู้กำกับ คริสโตเฟอร์ โนแลน ออกฉาย ถ้านี่ไม่ใช่หนังบล็อคบัสเตอร์ที่ดีที่สุดของศตวรรษที่ 21 ก็ถือว่าใกล้เคียง และที่ไม่ธรรมดาเมื่อเทียบกับหนังบล็อคบัสเตอร์เรื่องอื่นๆ นี่คือหนังที่ไม่ใช่ภาคต่อ เป็นงานในต้นฉบับ ที่ถูกโยนลงมาในทะเลที่เต็มไปด้วยหนังภาคต่อ, หนังรีบูท, หนังตอนแยก และหนังรีเมค นี่คือหนังที่มีบุคลิกที่แปลก มีลักษณะเฉพาะที่แตกต่าง และยังเป็นหนังแอ็คชันลุ้นกันแบบไม่หายใจหายคอ ซึ่งโอลิเวอร์ ลิทเทลตัน จาก www.yahoo.com/movies จะมาวิเคราะห์ถึงสิ่งที่ Inception มอบให้กับโลกภาพยนตร์

หนังของโนแลน เรื่องนี้มีศูนย์กลางอยู่ที่ ค็อบบ์ (ลีโอนาร์โด ดิคาพรีโอ) นักจารกรรมที่ใช้เทคโนโลยีเพื่อแทรกซึมเข้าไปในจิตใต้สำนึกของคนอื่น แล้วฉกเอาความลับของคนๆ นั้นมา เขาต้องแยกตัวออกมาจากบ้านและลูกๆ หลังกลายเป็นผู้ต้องหาฆ่าภรรยาของตัวเอง (มาริยง โคติญาร์ด) ค็อบบ์ได้รับข้อเสนอที่เป็นโอกาสสุดท้ายที่จะได้กลับบ้านไปพบกับลูก โดยเขากับทีมจะต้องรับงานจากเจ้าของบริษัทยักษ์ใหญ่ (เคน วาตานาเบ้) ที่ต้องการเข้าไปในจิตใต้สำนึกของคู่แข่ง (คิลเลียน เมอร์ฟี) โนแลนทำหนังออกมาในสไตล์หนังสายลับจากยุค 70 และมีความเป็นงานในแบบไซเบอร์พังค์ และงานศิลปะของ เอสเชอร์ (Escher) จิตรกรชื่อดังชาวดัทช์อยู่ในตัว

Inception มีทั้งงานด้านภาพที่น่าตื่นตา ตื่นใจ มีฉากแอ็คชั่นที่แทรกเข้ามาหลายต่อหลายครั้ง ซึ่งหนึ่งในจำนวนนั้นก็คือ ฉากการต่อสู้ในทางเดินที่หมุนวนไปมา รวมไปถึงแนะนำคำและภาพใหม่ๆ ให้กับพจนานุกรมของวัฒนธรรมป็อป ที่โดดเด่นเป็นพิเศษก็คือ วัตถุที่หมุนได้ ซึ่งค็อบบ์ใช้เป็น โทเท็ม (totem) ของตัวเอง เพื่อให้แน่ใจว่า เขาไม่ได้อยู่ในความฝัน

นอกจากจะเป็นงานแอ็คชันอลังการ ที่ยิ่งใหญ่ และใส่งานเทคนิคพิเศษมาเพียบ Inception ยังนำเสนอภาพของความเศร้าโศก และการศึกษาเข้าไปในจิตใจของมนุษย์ แม้จะเป็นการนำเสนอที่มีลักษณะเฉพาะเพื่อเนื้อหาของตัวเอง แต่อิทธิพลของ Inception ก็ยังรู้สึกได้จนถึงทุกวันนี้ ซึ่งเป็นสิ่งที่ไม่สามารถพูดได้ในแบบเดียวกัน สำหรับหนังอีกหลายๆ เรื่องที่อยู่ร่วมยุคร่วมสมัยเดียวกัน ต่อให้เป็น Alice In Wonderland, Tron: Legacy, Clash Of The Titans หรือกระทั่ง Avatar ที่ทุกเรื่องล้วนออกฉายในเวลาใกล้ๆ กับหนังของโนแลน แต่ไม่มีเรื่องไหนเลยที่สร้างความประทับใจให้กับวัฒนธรรมป็อปได้อย่างที่ Inception ทำ หากต้องการตัวอย่างของอิทธิพลจาก Inception… นี่คือคำตอบ หนึ่งในหนังฮิตของซัมเมอร์นี้ Inside Out ของพิกซาร์ แอนิเมชันที่เรื่องราวโดยรวมแตกต่างจาก Inception อย่างที่หลายๆ คนรู้กัน แต่เอาเข้าจริงๆ แล้ว หนังสองเรื่องนี้มีบางอย่างที่แชร์ร่วมกันได้อย่างน่าประหลาดใจ พีท ด็อคเตอร์ ผู้กำกับหนังเรื่องนี้ของพิกซาร์ รู้ดีว่า หนังทั้งสองเรื่องต่างเป็นการเดินทางอันน่าตื่นเต้นเข้าไปในจิตใจของมนุษย์ สถานที่ซึ่งไม่ได้มีผลอะไรกับจุดจบของโลก แต่แทนที่จะวางศูนย์กลางไว้ที่การปลดปล่อยอารมณ์ออกมาของใครสักคน ความฝันและจิตใต้สำนึกกลับถูกใช้เป็นตัวละครสำคัญ ทั้งใน Inception และ Inside Out แล้วหนังทั้งสองเรื่องต่างก็เปลี่ยนหนังบล็อคบัสเตอร์ ให้กลายเป็นเรื่องกระบวนการบำบัดทางจิตใจ โดยที่ยังคงความตื่นเต้น และความน่าตื่นตาอย่างที่ผู้ชมต้องการเอาไว้ได้ นอกจากนี้ทั้ง Inside Out และ Inception ยังมีความคล้ายคลึงทางด้านภาพด้วยเช่นกัน จากฉากเกาะแห่งบุคลิกภาพที่พังทลายในหนังแอนิเมชัน กับคลังแห่งความทรงจำที่สะท้อนออกมาเป็นเมืองที่ถูกทำลายในตอนท้ายของ Inception

ปกอัลบั้มของ ที.ไอ. ที่ได้อิทธิพลมาจากหนัง Inception

สิ่งหนึ่งที่ทำให้ Inception ประสบความสำเร็จ และเป็นมรดกตกทอดอันน่าทึ่งมาถึงทุกวันนี้ก็คือ การที่มีอะไรให้รู้น้อยมากเกี่ยวกับหนัง ก่อนหน้าที่จะเข้าฉาย ซึ่งก็คล้ายๆ หนังเรื่องอื่นๆ ของโนแลน ที่แผนการตลาดเน้นไปที่การปกคลุมความลับต่างๆ เอาไว้อย่างมิดชิดจนกระทั่งวินาทีสุดท้าย ที่สำคัญหนังยังประสบความสำเร็จได้ ถึงแม้ว่าจะมาพร้อมกับความคลุมเครือมากมาย ริชาร์ด โรเปอร์ นักวิจารณ์ชื่อดังบอกไว้ว่านี่คือ “หนึ่งในหนังที่ดีที่สุดของศตวรรษที่ 21” Inception ทำรายได้ 800 ล้านเหรียญทั่วโลก ซึ่งทำกำไรมหาศาลเมื่อเทียบกับทุนสร้าง 160 ล้านเหรียญ และไปได้สวยในช่วงของงานประกาศรางวัล เมื่อได้รับการเสนอชื่อเข้าชิงออสการ์ถึง 8 สาขา และได้มาสี่รางวัล ซึ่งหนึ่งในจำนวนนั้นก็ได้แก่ Best Cinematography และ Best Visual Effects

ในช่วงเวลาสั้นๆ หนังเกือบจะเปลี่ยนแปลงวิธีการ ‘ขาย’ หนังบล็อคบัสเตอร์ไปในทันที โดยเฉพาะการใช้เสียงเครื่องเป่าทองเหลือง ที่แผดขึ้นมาพร้อมกับเสียงซาวนด์เอ็ฟเฟ็คท์ ที่เป็นทั้งสกอร์ประกอบและงานโปรโมทของหนัง กลายเป็นสิ่งที่ถูกใช้อย่างแพร่หลายในตัวอย่างของหนังหลายต่อหลายเรื่อง ตัวอย่างของหนังบล็อคบัสเตอร์ทุกเรื่องในช่วง 2-3 ปีหลังจากนั้น ตั้งแต่ The Avengers มาจนถึง World War Z ต่างใช้อุปกรณ์สร้างเสียงในแบบเดียวกัน

ปกอัลบั้มของ ที.ไอ. ที่ได้อิทธิพลมาจากหนัง Inception

อิทธิพลของหนังที่มีต่อวัฒนธรรมป็อปยังลงลึกไปมากกว่านั้น ประมาณลึกลงไปในความฝัน อย่างน้อยอีกสัก 2-3 ระดับ ภายในไม่กี่เดือนหลังเข้าฉาย มีการเอาบางส่วนของหนังไปใช้ในรายการโทรทัศน์ หรือซีรีส์บางตอน ไม่ว่าจะเป็น ซีรีส์ The Office, รายการ Saturday Night Live และ แอนิเมชันซีรีส์ The Simpsons ที่บนกระดานดำในเรื่องตอนหนึ่งจากช่วงฤดูใบร่วงของปี 2010 เขียนเอาไว้ว่า ‘When I Slept In Class, It Was Not To Help Leonardo DiCaprio’ ในอีก 2-3 ปีต่อจากนั้น Inception ยังคงถูกหยิบมาพาดพิงถึงอย่างต่อเนื่อง ยาวนาน หลังจากมุขเกี่ยวกับพวกเนวี ใน Avatar ซาลง เช่น ในซีรีส์ Modern Family, The Newsroom และอีกหลายๆ เรื่อง กระทั่งตัวละครเบ็ตตี ไวท์ ใน Community ยังมาพูดถึงเรื่องช่วงโหว่ในพล็อตของหนังเรื่องนี้ ขณะที่ The Simpsons, South Park และล่าสุด Rick & Morty ถึงกับอุทิศตอนๆ หนึ่งเพื่อล้อเลียน Inception กันเลยทีเดียว

หนังยังเป็นที่นิยมชมชอบในโลกของฮิพ-ฮ็อพอีกต่างหาก โดยสามารถหาคำว่า Inception เจอในเพลงของ Black Eyed Peas, เจนนิเฟอร์ โลเปซ, N.E.R.D, บี.โอ.บี. และ ที.ไอ. ที่ปกอัลบั้มรวมเพลงแบบมิกซ์ เทปสองชุดหลังของเขา เจ้าตัวถึงกับโพสท่าเลียนแบบลีโอนาร์โด ดิคาพรีโอในเรื่อง หรือ ลิล เวย์น ที่ทำมิวสิค วิดีโอเพลง 6 Foot 7 Foot เพื่อยกย่องหนัง

หนึ่งในแผนภูมิ ที่พยายามอธิบายเหตุการณ์ในหนัง Inception

สารพัดมุขตลก สารพันการอ้างถึง ในช่วงห้าปีที่ผ่านมา ประเด็นที่ถูกยกมาเล่นหนักที่สุด คงไม่พ้น ‘ความสับสน’ ของพล็อต ซึ่งซีรีส์ Glee ตอนฮัลโลวีนเมื่อปี 2010 ก็เอาไปเล่น แต่ต้องยอมรับเช่นกันว่า นั่นเป็นสิ่งสำคัญที่ทำให้หนังติดอยู่ในความทรงจำของหลายๆ คน ในยามที่หนังบล็อคบัสเตอร์ทั้งหลาย แสดงความชัดเจนออกมาว่าเป็นการต่อสู้กันระหว่างความดีกับปีศาจ และมีบทสรุปที่ไม่ต้องตีความกันไปหลายทิศหลายทาง โนแลนกลับให้ปริศนาเขาวงกตกับเรื่องราวที่อัดแน่น การเล่าเรื่องที่จงใจให้เต็มไปด้วยความคลุมเครือ และบทสรุปที่ปิดด้วยโทเท็มที่ยังคงหมุน ซึ่งแสดงเป็นนัยๆ ว่า ค็อบบ์ยังคงติดอยู่ในจิตใจ ซึ่งในทุกวันนี้ก็ยังคงจุดประกายข้อถกเถียง กลายเป็นคำถาม “ข้อสงสัยว่าเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น เป็นความฝันหรือความจริง เป็นคำถามที่ผมถูกถามมากที่สุด ที่เกี่ยวกับหนังทุกเรื่องที่ผมสร้าง” โนแลน พูดเมื่อราวๆ 2-3 เดือนก่อนหน้านี้ ซึ่งแน่นอนว่า เขาก็ยังไม่ยอมที่จะตอบคำถาม

ขณะที่คุณอาจจะสังเกตเห็นว่า โรงหนังเต็มไปด้วยหนังซูเปอร์ฮีโร และหนังภาคต่อ นั่นแสดงว่า ความสำเร็จของ Inception ไม่ได้ทำให้เกิดกระแสการทำหนังแบบต้นฉบับ ทุนสูง หนังที่สร้างจากสินทรัพย์ที่มีความมั่นคงในตัว ยังคงเป็นการวางเดิมพันที่ปลอดภัยที่สุด และหากมองดูดีๆ กระทั่ง Inception เองก็ยังมาพร้อมกับนักแสดงแถวหน้าเพียบ และผู้กำกับก็สร้างชื่อให้กับตัวเองมาจาก the Dark Knight

แผนภูมิอีกแบบที่นำมาใช้อธิบายระดับการหลับ และเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในหนัง

แต่… กระทั่งในโลกที่หนังมาร์เวลได้รับความสนใจอย่างที่สุด Inception ยังคงได้รับความสนใจไม่เปลี่ยนแปลง ความสำเร็จในแบบที่ไม่ต้องพึ่งพาอะไร ทำให้โนแลนกลายเป็นผู้กำกับที่หายากยิ่งในระดับเดียวกับ สตีเวน สปีลเบิร์ก, เควนติน ทารานติโน และ เจมส์ คาเมรอน คนทำหนังที่ดึงคนดูเข้าโรงได้เพราะพวกเขาเป็นผู้กำกับ โดยที่ยังไม่ต้องไปมองถึงว่าเป็นหนังเกี่ยวกับอะไร และยังทำให้เจ้าตัวมีความมั่นใจที่จะทำหนังอย่าง Interstellar ออกมาเมื่อปีที่แล้ว ซึ่งเป็นหนังทุนสูงที่มีความท้าทายมากขึ้น และได้รับการตอบรับที่แม้จะก้ำกึ่งในอเมริกา แต่หนังก็ประสบความสำเร็จในตลาดต่างประเทศ เมื่อทำงานไปถึงเกือบๆ 700 ล้าน ไม่ห่างจาก Inception

หนังยังช่วยย้ำเตือนให้บรรดาผู้บริหารของสตูดิโอทั้งหลาย ไม่ลืมให้งบเก้าหลักกับคนทำหนังเกรดเอ ที่ต้องการทำงานที่เขาอยากทำ ที่สามารถสร้างผลกำไรให้กับทุกคน อย่างที่วอร์เนอร์ บราเธอร์ส สตูดิโอผู้สร้าง Inception ให้ไฟเขียวกับอัลฟองโซ คัวรอง ทำ Gravity ทั้งๆ ที่ไม่มีงานที่ประสบความสำเร็จมากมายเลยก่อนหน้า หรือหนังตอนต่ออย่าง Mad Max: Fury Road คนดูสามารถฝันถึงโลกที่มีหนังคล้ายๆ กันกับหนังเหล่านี้ได้มากขึ้น แต่ในขณะเดียวกันก็ต้องนึกถึง Inception ด้วย ถึงช่วยให้หนังหลายๆ เรื่องที่มีลักษณะคล้ายๆ กันพ้นจาก ลิมโบ (limbo) แบบตัวละครในเรื่องได้สำเร็จ

จากเรื่อง 5 ปีผ่านไป เราได้อะไรจาก Inception บ้าง แปลและเรียบเรียงโดย ฉัตรเกล้า จากนิตยสาร เอนเตอร์เทน ฉบับที่ 1189 ปักษ์แรก กรกฎาคม 2558

สามารถกดไลค์ Like ติดตามเพจสะเด่าส์ ได้ที่นี่