เรื่องของเว็บวิจารณ์หนัง และ 11 หนังเรทติ้งห่วยถล่มบ็อกซ์ ออฟฟิศ

วงการภาพยนตร์ยุคปัจจุบัน จากที่หนังสักเรื่องเคยได้โอกาสพิสูจน์ตัวเอง อย่างน้อยก็ในช่วงสุดสัปดาห์เปิดตัว แค่เดี๋ยวนี้เพียงแค่ออกตัวฉายวันแรก หนังหลายๆ เรื่องก็จบเห่ เมื่อผู้คนในโลกออนไลน์ต่างพร้อมใจกันทุบกระหน่ำ โดยเฉพาะบรรดาสื่อในโลกไซเบอร์ ที่มาเร็วและทำให้รู้กันไปเลยว่าหนังเรื่องนั้น เรื่องนี้ที่เพิ่งเปิดตัวจะไปเร็วหรืออยู่นาน ได้โดยใช้เวลาไม่กี่ชั่วโมงหลังภาพยนตร์ออกฉาย โดยเฉพาะเจ้าใหญ่อย่าง www.rottentomatoes.com ที่รวบรวมบทวิจารณ์ และคะแนนจากนักวิจารณ์ทั้งหลาย มาโพสท์ไว้ในเว็บ ที่หลายๆ ครั้งชี้เป็นชี้ตายให้กับหนังหลายๆ เรื่องเลยทีเดียว ด้วยการนำคะแนนเหล่านั้นมาสรุป แล้วแปะป้าย ‘เละ’ (Rotten) และ ‘สด’ (Fresh) ให้จากผลที่ได้รับ

แต่ก็อีกนั่นแหละ ยังมีหนังอีกมากมายที่ต่อให้เละแค่ไหน ก็เอาตัวรอดจากสถานการณ์นี้ได้ และล่าสุดกับหนังใหญ่ แฟนตรึมอย่าง Baman V Superman: Dawn Of Justice เว็บมะเขือเละก็ทำให้สาวกของซูเปอร์ฮีโร่ทั้งสองรายถึงกับตัวสั่นด้วยความโกรธ เมื่อให้คะแนนหนังทุนสร้าง 250 ล้านเหรียญ ที่แฟนๆ รอคอยเรื่องนี้เพียงแค่ 29% และเมื่อสามคนสำคัญของหนัง เฮนรี คาวิลล์, แซ็ค สไนเดอร์ และเอมี อดัมส์ ถูกถามโดยนักข่าวของเว็บไซต์ยาฮู ว่า รู้สึกยังไง เมื่อได้คะแนนเพียงแค่นี้จากบรรดานักวิจารณ์ คาวิลล์ก็ตอบออกมาโดยให้น้ำหนักกับแฟนๆ

“อะไรที่สำคัญล่ะ… ผมเชื่อว่า มันน่าจะเป็นสิ่งที่คนดูพูดออกมา”

คาวิลล์ตอบออกมาด้วยใบหน้าที่แสดงถึงความเด็ดเดี่ยว ซึ่งถือว่าเป็นการแสดงออกที่ดูดีกว่าที่เบน อัฟเฟล็คแสดงออกในตอนที่ให้สัมภาษณ์ร่วมกัน แต่สิ่งที่น่าสนใจนอกเหนือไปจากคำถามและคำตอบ ก็คือ บทบาทของเว็บมะเขือเละ ที่กลายเป็นชุมนุมสถานของบรรดานักวิจารณ์ โดยเฉพาะข้อสงสัยที่ว่า คำวิจารณ์แย่ๆ จากที่นี่ มีผลหรือความสำคัญกับหนังมาก-น้อยขนาดไหน และ ยังไง ซึ่งทางทอม ค็อกซ์แห่งเว็บไซต์ Moviepilot ได้ทำการวิเคราะห์เอาไว้ และนี่คือเรื่องใหญ่ใจความที่ค็อกซ์ นำเสนอออกมา

@ การทำงานของเว็บมะเขือเละ
เว็บมะเขือเละคือราชาแห่งระบบการวิจารณ์ของอเมริกา ทุกเดือนจะมีผู้เข้าไปอ่านถึงราวๆ 17 ล้านคน จนกลายเป็นเว็บไซต์ยอดนิยมสุดเอ็กซ์คลูซีฟสำหรับการแนะนำภาพยนตร์ และเป็นเว็บเกี่ยวกับภาพยนตร์ที่มีผู้เข้ามาชมมากเป็นอันดับที่ 4 พวกเขาจะใช้ มะเขือมิเตอร์ (โทมาโทส์มิเตอร์ – Tomatometer) ทำการจัดเรทติ้งหนัง จากบทวิจารณ์ไม่ว่าจะบวกหรือลบเพื่อนำไปสู่ผลลัพธ์ ที่เป็นการบดคำตัดสินของนักวิจารณ์ไม่ว่าจะเป็นในแง่ร้าย, ชื่นชม หรือยกย่องให้เข้าด้วยกัน แล้วยนำเสนอออกมาเป็นคะแนน ถ้าต่ำกว่า 59% มันก็จะกลายเป็นหนังที่ถูกแปะป้าย ‘เละ’ แต่ถ้าได้ 60% หรือมากกว่านั้นป้ายจะเขียนไว้ว่า ‘สด’ ซึ่งเป็นชื่อที่ได้มาจากธรรมเนียมการปาผลไม้เน่าใส่การแสดงห่วยๆ บนเวทีละคร

หลายๆ คนมองว่า กระบวนการสร้างผลลัพธ์ของร็อทเทนโทมาโทส์ไม่ยุติธรรม และพลังอำนาจของมะเขือมิเตอร์ ก็มาจากการที่นักวิจารณ์ถูกทำให้เชื่อว่าบทวิจารณ์จะต้องมีแค่ ‘สด’ หรือ ‘เละ’ มุมมองที่มีแต่ขาวกับดำแบบนี้ ทำให้พวกเขาทำได้เพียงยกหัวแม่โป้งขึ้นหรือลงเท่านั้น ส่งให้หนังบางเรื่องที่ได้ 2 ดาวกลายเป็นหนังที่ห่วยแตก 100% รวมทั้งก่อให้เกิดการละเลยแง่มุมดีๆ ในเชิงบวกที่หนังบางเรื่องอาจจะมี

@ เละ
ความไม่เห็นด้วยในเรื่องภาพยนตร์ ไม่ใช่แค่ก่อให้เกิดข้อถกเถียงขึ้นในเว็บร็อทเทนโทมาโทส์ ตัวเว็บเองก็ถูกอัดจากการกระทำที่ส่งกลิ่นแปลกๆ ไม่พึงประสงค์ ซึ่งถูกมองว่าเป็นอาวุธของนักวิจารณ์อยู่หลายหน นับตั้งแต่กำเนิดขึ้นมาในปี 1998 ซึ่งในอดีตที่นี่เป็นเหมือนกับกระดานแสดงบทวิจารณ์แบบง่ายๆ อาร์มอนด์ ไวท์ ที่เคยเป็นประธานของ New York Film Critics Circle บอกเอาไว้ในปี 2010 ว่า

“การเอานักวิจารณ์ไปอัดกันอยู่ในเว็บไซต์เดียว แล้วก็กำหนดคะแนนความน่าสนใจออกมาเป็นเปอร์เซ็นต์เพื่อสร้างลักษณะเฉพาะให้กับบทวิจารณ์แบบนี้ อินเตอร์เน็ทกำลังจะล้างแค้นการแสดงออกส่วนบุคคล ซึ่งเป็นองค์ประกอบของการวิจารณ์ หากตัวมันเองไม่แสดงถึงความเป็นประชาธิปไตยออกมา”

@ มองหนังราวกับเป็นสินค้า
ไวท์ยังมองการรวมบทวิจารณ์ต่างๆ มาอยู่รวมกันเป็นก้อนเดียว เป็นกระบวนการสร้างความเสียหาย ที่คุกคามผลกระทบจากการวิพากษ์วิจารณ์ เขาตั้งคำถามถึงบทบาทและการมีส่วนร่วมของร็อทเทนโทมาโทส์ ที่ต้องรับฟังปัญหาของการรวบรวมบทวิจารณ์เกี่ยวกับงานศิลปะ แล้วนำมาจัดสรรให้กลายเป็นตัวเลข ซึ่งทำให้หนังอย่าง Batman v Superman ไม่ต่างไปจากสินค้าที่วางขายบนเว็บอะเมซอน และ ปิแอร์ บัวร์เดีย เคยเขียนเอาไว้ในหนังสือเรื่อง On Television ของตัวเอง เมื่อปี 1996 ว่า

“เรทติ้งของผู้ชมจะเป็นตัวกำหนดรูปแบบการขายของสินค้าทางวัฒนธรรม แต่มีเรื่องสำคัญอย่างหนึ่งที่ต้องรู้ โดยทางประวัติศาสตร์ ในบรรดาสินค้าทางวัฒนธรรมทุกๆ อย่าง ผมมองว่าผลผลิตของมนุษย์ที่สูงส่งที่สุด ไม่ว่าจะเป็น คณิตศาสตร์, บทกวี, วรรณกรรม, ปรัชญา ทุกอย่างล้วนต่อต้านกระบวนการทางการตลาดอย่างเลี่ยงไม่พ้น”

ภายใต้ทฤษฎีของบัวร์เดีย ร็อทเทนโทมาโทส์น่าจะไม่ต่างไปจากระบบที่ไม่ยุติธรรม ที่สร้างความพึงพอใจให้กับสิ่งที่อยู่ในกระแสหลัก และไม่เปิดโอกาสให้หนังที่มีตลาดเล็กๆ ได้เติบโต นิตยสาร The Periphery อธิบายถึงเรื่องนี้ ด้วยการเปรียบเทียบเว็บไซต์มะเขือเละว่าเป็น “เหมือนรายงานผู้บริโภคเกี่ยวกับเรื่องทางวัฒนธรรม” เพื่อทำให้ “คนดูหนัง ซึ่งเป็นส่วนสำคัญของระบบ ไม่ต้องสนใจเรื่องอื่นที่อยู่นอกเหนือไปจากเรื่องทางธุรกิจ” ข้อคิดเห็นนี้บ่งบอกเป็นนัยๆ ว่า การกระทำของร็อทเทนโทมาโทส์ ได้เปลี่ยนการวิพากษ์วิจารณ์ให้กลายเป็นสิ่งที่สามารถเปรียบเทียบกันได้ ซึ่งเห็นได้จากการแสดงผลออกมาเป็นเปอร์เซ็นต์ ที่เป็นการสนับสนุนหนังในกระแสหลัก และลากหนังอิสระทั้งหลายให้มาอยู่ภายใต้อำนาจ

@ สด
แต่การอ้างว่า ร็อทเทนโทมาโทส์ กำลังคุกคามความผลกระทบของบทวิจารณ์ ก็เป็นจริงเพียงแค่ระดับหนึ่ง ซึ่งเป็นระดับที่ต่ำเอามากๆ มันจะเป็นจริงก็ต่อเมื่อทุกคนอ่านบทวิจารณ์ของหนัง Batman V Superman: Dawn of Justice ในเว็บมะเขือเละ ที่มีมากถึง 283 บทความ แล้วแต่ละคนต่างแสดงความเห็นของตัวเองออกมาแบบตัวใครตัวมัน แต่ถ้าคุณไม่ได้เขียนวิทยานิพนธ์เกี่ยวกับภาพยนตร์ หรือเป็นโคตรแฟนของหนังเรื่องนี้ คุณจะทำแบบนี้ไหม?

@ คนไม่ได้โง่
ไม่ต้องสงสัยเลยว่า ร็อทเทนโทเมโทส์ เป็นทางเลือกในการเสพบทวิจารณ์ของผู้คนแบบคร่าวๆ แต่ที่นี่ก็ไม่เคยพยายามทำให้ตัวเองเป็นคำตอบ ‘สุดท้าย’ สำหรับสิ่งที่มันให้คะแนน การอ้างว่า การวิจารณ์ที่อยู่บนพื้นฐานของความเป็นจริง จะเป็นกลไกที่ช่วยผู้ชมก็ยังคงไม่ใช่ เพราะคงไม่มีใครตีตั๋วดูหนัง Batman V Superman: Dawn of Justice และหวังระดับความสนุกสนานแค่ 29% พวกเขาสามารถสนุกกับมันได้ด้วยความรู้สึกของตัวเอง แต่จะเป็นการชมด้วยความมั่นใจแบบผิดๆ หากคิดว่าคะแนนจากการวิจารณ์เป็นการรับประกันคุณภาพของหนัง น่าเสียดายที่เป็นไปได้ว่า การวิเคราะห์ที่ดีที่สุด อาจจะเกิดจากงานวิจารณ์เพียงแค่ชิ้นเดียว มีองค์ประกอบอีกมากมายที่มีอิทธิพลในการทำให้ใครบางคนไปชมภาพยนตร์สักเรื่อง ไม่สำคัญว่าโทมาโทส์มิเตอร์จะทำให้เชื่อว่ายังไง และ Batman V Superman: Dawn of Justice ก็แสดงให้เห็นแล้ว เมื่อสามารถดึงเงินผู้ชมมาได้ถึงครึ่งพันล้านเหรียญ

ผลลัพธ์ไม่ว่าจะเละหรือสด ฟังดูเป็นเรื่องง่ายดายจนน่าเจ็บปวด แต่มันก็คือวิธีที่ดีที่สุด สำหรับการมองบทวิจารณ์ต่างๆ โดยใช้เวลาเพียงไม่นาน อาจจะไม่ถึงกับแม่นยำ เป๊ะๆ แต่ก็แสดงให้เห็นถึงสภาพโดยรวมของบทวิจารณ์ ซึ่งดูเหมือนว่าคนส่วนใหญ่ที่ไม่อ่านบทวิจารณ์ ก็ไม่ใช่คนที่สนใจเรทติงของร็อทเทนโทมาโทส์ และการรวบรวมบทลิงก์บทวิจารณ์ต่างๆ เอาไว้ในที่เดียว ไปๆ มาๆ ก็แค่ช่วยเพิ่มโอกาสการเข้าชม-เปิดอ่านให้กับข้อเขียนของนักวิจารณ์เท่านั้นเอง แต่อย่างน้อยร็อทเทนโทมาโทส์ช่วยให้เกิดการโต้เถียงในเรื่องคุณภาพของการวิจารณ์ อย่างเช่นที่เกิดขึ้นกับ Batman V Superman: Dawn of Justice

ในที่สุด คาวิลล์คือคนที่พูดถูก มันเป็นเรื่องของแฟนๆ จะว่ายังไง ไม่ใช่นักวิจารณ์จะพูดออกมายังไง มีหนังเป็นกองๆ ที่ถูกแปะป้ายว่า ‘เละ’ แต่ก็ยังแสดงให้เห็นว่ามะเขือมิเตอร์นั้น ไม่สามารถทำให้หนังประสบความสำเร็จ หรือล้มเหลวได้

และนี่คือหนัง 11 เรื่องที่เว็บมะเขือเละ แปะป้ายเละ แต่ทำรายได้สวยสดงดงามในบ็อกซ์ออฟฟิศ ไล่เรียงจากเรื่องที่คะแนนน้อยที่สุด ไปหาคะแนนที่มากที่สุด
11 Home Alone คะแนน: 55% รายได้: 476.7 ล้านเหรียญ
10 Troy คะแนน: 54% รายได้: 497.4 ล้านเหรียญ
9 Top Gun คะแนน: 54% รายได้: 356.8 ล้านเหรียญ
8 Tron: Legacy คะแนน: 51% รายได้: 400.1 ล้านเหรียญ
7 Bruce Almighty คะแนน: 48% รายได้: 484.6 ล้านเหรียญ
6 The Great Gatsby (2013) คะแนน: 48% รายได้: 351 ล้านเหรียญ
5 Ice Age: Dawn Of The Dinosaurs คะแนน: 45% รายได้: 866 ล้านเหรียญ
4 Armageddon คะแนน: 39% รายได้: 553.7 ล้านเหรียญ
3 Pirates Of The Caribbean: On Stranger Tides คะแนน: 32% รายได้: 1 พันล้านเหรียญ
2 Sucker Punch (2011) คะแนน: 23% รายได้: 89.8 ล้านเหรียญ
1 Transformers: Age Of Extinction คะแนน: 18% รายได้: 1.1 พันล้านเหรียญ

จากเรื่อง เรื่องของเว็บวิจารณ์หนัง และ11 หนังเรทติ้งห่วยถล่มบ็อกซ์ ออฟฟิศ โดย ฉัตรเกล้า คอลัมน์ สกู๊ปพิเศษ นิตยสารเอนเตอร์เทน ฉบับที่ 1207 ปักษ์แรกพฤษภาคม 2559

ติดตามอ่านเรื่องราว ข่าวสาร ชมตัวอย่าง ชมคลิป ชม MV อ่านงานวิจารณ์หนัง และเพลง แบบนี้ ได้ด้วยการกดไลค์ Like เพจสะเด่าส์กันไว้ก่อน ได้ที่นี่